
İsrail
bir aydan uzun zamandır, tüm dünyanın gözü önünde, insanlık suçu işlemeye devam
ederken Türkiye ve dünya genelinde başlayan İsrail’e yönelik boykot da
büyüyerek devam ediyor. Daha dün New York’ta yüzlerce lise öğrencisi dersleri
boykot ederek ABD’nin İsrail’e desteğini çekmesi ve ateşkes ilan edilmesi
çağrısıyla sokaktaydı. Türkiye Büyük Millet Meclisi restoranları, kafeteryaları
ve çay ocaklarında İsrail’in Gazze’ye karşı savaşına destek veren şirketlerin
ürünlerinin satılmayacağı duyuruldu. Belediyeler, üniversiteler, okullar,
futbol kulüpleri ve hatta zincir mağazalar da katıldı boykota. Bu vesile ile
haftalardır gündemde olan boykot konusuna gelin birlikte bakalım. Boykot ne
demek? Amacına gerçekten ulaşabilir mi? Bir restorana fare atmak boykot mudur?
Odaklı bir boykot nasıl yapılır?
DOĞRU ŞİRKET VE DOĞRU ÜRÜN BOYKOT EDİLMELİ
İsrail’e
uygulanan boykot gerçekten işe yarıyor mu? Bu sorumaTüketici Birliği
Federasyonu Genel Başkanı, Avukat Mehmet Bülent Deniz şu yanıtı
veriyor: “Yarıyor mu
değil yarıyor. 25 yıldır, 10 farklı boykot yönettim inanın bu kadar güçlüsünü
görmedim. Halkın ciddi bir desteği var. 2012’den Fransa’nın Ermeni
soykırımı iddialarını senatoya getirdiği yılı hatırla. O zaman boykot
çağrısında bulunduğumuz firmaların ticaret hacminde yüzde 20’lik düşüşler yaşandı. Bir
benzeri bugün İsrail için geçerli. Ancak burada en önemli kriter; bir, doğru
şirketi ya da ürünü boykot etmek ve iki, doğru şekilde boykot etmek. Boykotun
başarılı olması için sürdürülebilir olması şart. Zira süresi
uzadıkça boykotun devam ettirilmesi zorlaşır. Bu tarz kitlesel boykotlar için
uzun vadeli bir yol haritası şart.”
ABUK SUBUK LİSTELER VAR
Piyasada listeler
dolaşıyor. O listeleri soruyorum araya girerek. “Çoğu abuk
subuk” diyor, “Yanlış ülkeler de hedefte. Çünkü bir ürünün
gerçek menşeini tespit etmek zordur. Örneğin Endonezya’dan kumaş, Çin’den düğme
alıyor, Türkiye’de üretip, İsrail’e ihraç ediyorsun. Bu ürünün milliyeti ne? Bu
sebeple Tüketici
Birliği Federasyonu olarak harekete geçtik. Her gün İsrail ile ‘direkt’
bağlantılı bir ürün açıklıyoruz.”
İÇ PİYASA GÖZETİLMELİ
Listeye önce
Türkiye için bir ‘ihraç’ kalemi olan Duracell sonra muadilleri olan TEVA ilaç ve son olarak
da Visa ve Mastercard girmiş. Bu noktada
yerli ve milli ödeme sistemi TROY’a olan talep ise
haziran ayına göre 3 katına çıkmış. Bu sefer araya Deniz giriyor ve
diyor ki: “Bir malı
boykot edecekseniz o ürünün yerine konacak başka bir ürün muhakkak olmalı.
Ayrıca iç piyasa dengeleri ve yerli girişimci de göz önünde bulundurulmalı.”
ADİL
OLUNMALI
“Ayrıca boykotun
adil olması da gerek. Geçen gün bir grup öğrenci aradı, Starbucks’ı sosyal medyada ‘trend
topic’ yapmışlar. ‘Neden?’ dedim, bildiğim kadarıyla mağazası
bile yok İsrail’de. ‘CEO’su İsrail’e destek verdi’ dediler. Baktık CEO
değil eski CEO’su. Böyle yanlış bilgi çok. Protesto edilen bazı markaların
İsrail’le alakası bile yok.”
BİR SORU BİR CEVAP
BOYKOTU SULANDIRIYORLAR
- Geçen gün biri bir kutu fare bıraktı
MCDonalds’a. Başka birinin çekiçle camlarını indirmeye çalıştığını izledik.
Daha önce de portakal bıçaklayanlar olmuştu. Bunlar boykot mu?
“Bu tarz
eylemler boykotları sulandırıyor, tüketicinin desteğini ve işin ciddiyetini
düşürüyor. Bir takım cıvık hareketler. Adil ve barışçıl değil. Dolayısıyla
tasvip etmek de boykot demek de mümkün değil.”
BOYKOT NEYE DENİR
Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre boykot kelimesinin
2 anlamı var:
1.
Bir
işi, bir davranışı yapmama kararı alma.
2.
Bir
kimse, bir topluluk veya bir ülkeyle amaca ulaşmak için her türlü ilişkiyi
kesme.
Bilkent
Üniversitesi’nden Prof. Dr. Seçil Dal ile Atılım Üniversitesi’nden Doç. Dr.
Seçil Toros’un 2022’de yaptığı ve “siyasal tüketicilik kavramı çerçevesinde
bireylerin boykotlara katılımını etkileyen; milliyetçilik, dindarlık gibi,
faktörler”e odaklandıkları çalışmada ise boykot için “Tüketicilerin, tüketim
protestoları ile toplumsal olaylara duyarlılıklarını gösterdikleri demokratik
eylemlerdir” tanımı var.
BOYCOTT KİMDİR
Tarih boyunca
ülkeler ve bireyler olaylara tepki olarak ticareti kullanmışlar. Öyle ki azınlıklar, kadın ve işçi hakları gibi pek çok
konuda bugün hala yürürlükte olan standartlara grev ya da boykot gibi eylemler
sonucu ulaşılmış. Kelime
olarak ‘boykot’un kullanılması ise nispeten yeni. İngilizceye,
İngiliz lordları adına İrlanda topraklarının köylülere kiralanması işini
yürüten İngiliz
subayı Captain
Charles Boycott’un soyadından girmiş.
KÖYLÜLER
BİRLEŞTİ
1880’de
hasattaki düşüş sebebi ile köylüler ödedikleri kirada yüzde 25 indirim talep
eder. Ancak Boycott, köylülere yüzde 10 önerir. Köylüler ise
Boycott’un bu uzlaşmaz tutumunu toprağı ekip biçmeyip, ilişkilerini de keserek
protesto eder. Ki bu protestoya postacılar da katılır ve İngiltere’den gelen
mektupları dahi Boycott’a iletmez. Sonuç olarak krallık, işin aksamaması için
İrlanda’ya işçi, makine ve çok sayıda asker gönderir. 500
sterlinlik iş 10 bine mal olur. Kiracılar sonunda istediklerini elde ederken bu harekete
de boykot edilen kişinin soyadı yani ‘Boycott’ adı verilir.
BDS HAREKETİ
Varlığını hissettiren bir olay, kişi ya da kurumun bir noktadan sonra tepkisel olarak yok sayılması şüphesiz o şeyin meşruiyetini kaybetmesini sağlıyor. Bu sebeple ve 1970’li yıllarda Güney Afrika’daki ‘ayrımcılık’ rejimini sona erdirmek için yürütülen eylemlerden de ilham alarak, Filistin’de 2005 yılında Boykot, Tecrit ve Yaptırım Hareketi (BDS) kuruluyor. Amaç, “ekonomik yaptırımlar” ile Filistinlilere karşı işlenen adaletsizliği gün yüzüne çıkarmak ve İsrail’i uluslararası alanda tecrit etmek. BDS hareketi o günden beri Türkiye’de dahil dünyada güçlenerek büyümekte.
Haber : Fulya Soybaş